QJ League тек спорттық жоба болып қана қоймай, Қазақстандағы футболды дамытуға серпін беретін шынайы қозғалтқышқа айналды. Лиганың жас ойыншыларды, бапкерлерді және жанкүйерлерді қалай шабыттандыратыны, қандай жетістіктерге қол жеткізілгені және болашаққа қандай мақсаттар қойылғаны туралы біз QJ League амбассадоры Ваит Абдул-Хамидұлы Талғаевпен әңгімелестік. Ол жасөспірімдер футболын танымал етуге жанын салып, өзінің бай тәжірибесін жұмсады.

– Ваит Абдул-Хамидұлы, сіз үшін QJ League амбассадоры болу нені білдіреді?

– Мен үшін QJ League амбассадоры болу және бұл жобаны таныстыру – үлкен құрмет. Бұл жоба маған, бір жағынан, екінші «футболдық өмір» сыйлады десем болады. Мен лиганың шараларына белсенді қатысамын, Алматыда да, Қазақстанның басқа қалаларында да өтіп жатқан ойындарға барамын. Біздің жасөспірімдер футболының қалай дамып жатқанын көру мен үшін өте маңызды, әрі оның үлкен болашағына сенемін.

Менің рөлім командалардың бапкерлерімен және ойыншыларымен қарым-қатынас жасауды қамтиды. Матчтардың алдында және кейін мен ойыншылармен сөйлесіп, олардың ойын мен жоба туралы пікірлерін білемін. Барлығы бірауыздан бұл жобадағы қатысудан үлкен шабыт алатынын айтады. Бұл жоба олардың әрқайсысына мотивация мен шабыт қосады.

QJ League туралы айтқанда, мұндай жобаны тіпті Ресейде немесе Еуропада табу қиын. Менің Ресейде жұмыс істеген достарым мен әріптестерім маған жиі хабарласып, осындай ауқымды жобаны қалай іске асырып, инвесторлар тауып, жүзеге асыруға мүмкіндік болғанына таңданыстарын білдіреді.

Қазақстанның бүкіл футбол қауымдастығының және өз атымнан Тимур Турловқа біздің футболымыздың дамуына қосқан үлесі үшін шын жүректен алғысымды білдіргім келеді. Мен онымен жиі сөйлесіп тұрамын және оның бұл жобаға қаншалықты шын жүректен қызығушылықпен қарағанын, оның жетістіктеріне қалай қуанышын байқаймын.

Сонымен қатар, біздің лига президентіміз Рохус Шохты ерекше атап өткім келеді, ол жобаны бастамалап қана қоймай, оны өз командасымен бірге сәтті жүзеге асыруда. Мен амбассадор болған екі жыл ішінде жоба белсенді түрде дамып келеді, және мен оның бір бөлігі болғаныма қуаныштымын.

Өз тарапымнан QJ League пен Қазақстан футболына барынша пайдалы болуға тырысамын. Себебі QJ League – бұл Қазақстан футболын өзгертетін бірегей жоба.

– Өтіп кеткен QJ League маусымын қалай бағалайсыз? Қай кілтті сәттер немесе оқиғалар сіздің есіңізде ерекше сақталды?

– Лиганың екінші маусымы, бірінші маусым сияқты, жарқын және есте қаларлықтай болды. Бұл маусым маған шынымен ерекше болып көрінді. Көптеген әсерлі матчтар өтті, олар жанкүйерлерге ұмытылмас әсер қалдырды.

Мысалы, «Тараз» бен «Шахтер» арасындағы ойын ерекше есімде қалды. Бұл менің туған қалам – Тараз, және жанкүйерлердің стадионды лық толтыруын көрдім. Трибуналардағы қолдау таңғаларлық болды, ал жеңістен алған эмоциялар, әсіресе қола медальдар үшін өткен матчтағы жеңіс, өшпес әсер қалдырды.

Сонымен қатар, кіші жас санатындағы соңғы турдың матчы да есімде. Онда «Қайрат» пен «Ақтөбе» кездесті. Мен осы ойында болдым, және ойын соңына дейінгі шиеленіс ұмытылмас болды. Тіпті 1:0 есебімен жүргенде, бәрі соншалықты болжамсыз болды, алтын медальдардың тағдыры соңғы минуттарда шешілді. Сол уақытта «Астана» ойыны да жүріп жатты, және финалдық ысқырыққа дейін кім чемпион болатынын ешкім білмеді. Мұндай интрига біздің чемпионатты нағыз ерекше етеді.

Сонымен қатар, ойын деңгейінің жалпы өсуін атап өткім келеді. Командалар шынымен сапалы футбол көрсетуде, комбинациялар барған сайын қызықты бола түсуде, ал матчтардың мазмұны көз қуантады.

Әрине, қуанышты сәттермен қатар, қайғы да болды. Бір команда жеңісті тойлап жатқан киім ауыстыратын бөлмеге кірсең – эмоциялар шарықтап тұр, ойыншылар шаттыққа бөленген. Ал келесі бөлмеде – тыныштық, футболшылар басын салбыратып, кейде тіпті көздерінде жаспен отырады. Мұндай қарама-қайшылықтар да футбол драмасының бір бөлігі, және олар мәңгі есте қалады.

– Сіздің ойыңызша, осы маусымда Лиганың басты жетістігі неде болды?

– Бұл әрі қиын, әрі оңай сұрақ. Лиганың жасап жатқан барлық ісін жетістік деп атауға болады. Чемпионатты ұйымдастыру, дайындықтың жоғары деңгейі және жарыстардың сапалы өтуі – бұл қазірдің өзінде үлкен жетістік. Әсіресе Қазақстандағы қашықтықтың алыс болуы, логистиканың қиындығы және айтарлықтай ресурстардың қажеттілігі сияқты мәселелерді ескеретін болсақ.

Меніңше, осы маусымның басты жетістіктерінің бірі – елдің барлық өңірлерінен командалардың қатысуы. Петропавл, Қостанай, Семей, Өскемен және басқа да қалалардан келген командалардың қатысуы маңызды қадам болды. Олар кейде Қазақстанды бір шетінен екінші шетіне ұшып өтіп, ұзақ қашықтықтарды еңсеруге мәжбүр болды. Бұл, әрине, айтарлықтай қаржылық шығындарды талап етті, және бұл жерде тағы да Тимур Турловқа алғысымды білдіргім келеді. Оның қолдауы мен бастамасының арқасында Лига барлық өңірлерді қамти алды, бұл қазақстандық футболды дамыту үшін маңызды оқиға болды.

Сондай-ақ, Лига құрамасының Еуропаның ең мықты академияларының бірі – «Црвена Звездамен» өткізген ойынын ерекше атап өткім келеді. Бұл керемет кездесу болды! Матчтың алдында команда елдегі – тіпті Еуропадағы ең үздік базалардың бірі саналатын «Қайрат» базасында бір апталық оқу-жаттығу жиынын өткізді. Барлығы жоғары деңгейде ұйымдастырылды: бапкерлік штаб, аналитиктер және бүкіл Лига үйлесімді жұмыс істеп, нәтиже үшін барын салды.

Аналитикалық бөлім қарсылас жайлы мәліметтер жинап, бапкерлер шабуылда, қорғаныста және ауыспалы кезеңдерде тактикалық схемаларды пысықтады. Мұның бәрі тамаша дайындыққа әкеліп, өз жемісін берді. Матч «Хан-Тәңірі» стадионында жанкүйерлерге лық толы трибуналарда өтті, онда команда «Црвена Звезда» қақпасына екі керемет гол соғып, сенімді жеңіске жетті.

Бұл жеңіс – жай ғана нәтиже емес, бұл қазақстандық футболдың болашағы бар екенінің белгісі. Ол ойыншыларды, жанкүйерлерді және еліміздегі футболды дамытуға үлес қосқан барлық адамдарды шабыттандырды.

Жалпы, Лига үлкен қадам жасады, және мен оның жетістіктері одан әрі көбейе беретініне сенімдімін.

– Сіздің ойыңызша, QJ League елдегі футболдың дамуына қандай әсер етуі мүмкін?

– QJ League қазірдің өзінде Қазақстанның өңірлерінде футболды дамытуға үлкен әсерін тигізуде. Біріншіден, бұл – футболды насихаттау. Лиганың матчтары телеарналарда көрсетіліп, өзіміздің сайты бар, оны жанкүйерлер, бапкерлер, аналитиктер белсенді түрде қарайды. Трансляциялардағы бейне сапасы жоғары, Еуропаның топтық лигалары деңгейінде. Түсірілім бірнеше камерамен жүргізіліп, жоғары деңгейдегі детализация, қайталаулар мен терең талдау қамтамасыз етіледі.

Мен өзім де трансляцияларды үлкен қуанышпен көремін. Әсіресе, менің туған қалам Таразда адамдар матчтарды асыға күтетінін көріп, ерекше қуанышқа бөленемін, себебі команда медальдарға үміткер болды. Жанкүйерлер толықтай қатысып жатыр: академиялардан бастап, бапкерлер өз шәкірттерінің ойындарын мұқият бақылап отыр, ал ата-аналар, әжелер мен аталар отбасымен бірге экрандардың немесе стадиондардың жанында жиналады.

Маңызды элементтердің бірі – матч-дэй. Бұл жай ғана футбол ойындары емес, бұл қалалар үшін нағыз мереке. Толы стадиондар, отбасылық атмосфера, ойын-сауық бағдарламалары, әртістердің өнер көрсетуі, конкурстар – мұның бәрі бұрын футболға қызықпаған адамдарды тартуда. Ата-аналар балаларының спортқа деген қызығушылығын ояту үшін оларды өздерімен бірге алып келеді.

QJ League-тің әсері Қазақстанның шекарасынан асып түсті. Маған Ресейдегі достарым жиі хабарласып, Лиганың жетістіктері туралы естігендерін айтады. Жас ойыншылар бұл жобаның бір бөлігі болуды армандайды, ал ата-аналар балаларын осы Лигада ойнауы үшін барлығын жасауға дайын.

Мысал келтірейін. Жақында мен әріптестерім Дмитрий Огай және Александр Кузнецовпен бірге «Хан-Тәңірі» мен «Тобыл» U15 командалары арасындағы матчқа бардым. Ойын кешке, прожекторлардың жарығында өтті, атмосфера керемет болды. Ата-аналар мен балалар бізге келіп, Лигаға қатысу мүмкіндігі туралы сұрап, осында ойнауды армандайтындарын айтты. Бұл өңірлерде нағыз футбол бумының орын алып жатқанын көрсетеді.

Сонымен қатар, QJ League әлеуметтік әсерін де тигізуде. Бұл жоба жастарды зиянды әдеттерден алшақтатып, оларға мақсат беріп, спортпен айналысуға және дамуға шабыттандырады. Футбол көптеген отбасылардың өмірінің бір бөлігіне айналып, тек спорттық емес, жалпы мәдени өсуге ықпал етеді.

Осылайша, QJ League футболды ғана емес, оның айналасында қуатты ақпараттық және әлеуметтік қозғалыс жасайды, бұл жаңа ойыншылар мен жанкүйерлерді шабыттандыра отырып, әрі қарай өсе береді деп сенемін.

– Сіздің ойыңызша, қандай командалар немесе ойыншылар ең жарқын өнер көрсетті?

– Ең алдымен, осы маусымда бірқатар командалардың прогресін атап өткім келеді. Мысалы, биыл QJ League-ке шақырылған Қостанайдың «Тобыл» командасы ерекше жаңалық болды. Олардың Алматыда «Қайратқа» қарсы алғашқы ойынын жақсы есімде сақтадым — ол кезде «Тобыл» 1:12 есебімен ойсырай жеңілген еді. Команда теңгерімсіз көрінді, және маған бұл клубтың біздің лигада ойнап жатқаны үшін сәл ыңғайсыз болды.

Алайда қыркүйекте «Тобылды» қайтадан көргенімде, бұл жолы «Жас Қыранға» қарсы, мен мүлде басқа команданы көрдім: ойынында үйлесімділік, сенімділік және шеберлік деңгейі айтарлықтай өскен. Нәтижесінде олар «Жас Қыранды» жеңіп, маусым қорытындысы бойынша алтыншы орынға көтерілді. Бұл дебютанттар үшін өте жақсы көрсеткіш деп санаймын. Оларда жеңіске деген «аштық», күрескерлік мінез қалыптасты.

Ең мықты командалар туралы айтқанда, өз жас топтарында дәстүрлі түрде «Қайрат», сондай-ақ жүлдегерлер – «Ордабасы» мен «Тараз» ерекше көзге түсті, олар өз орындарын лайықты иеленді. «Шахтерге» сәл өкінішті болды: маусымның басында олар жоғары деңгейде өнер көрсетіп, «Қайратпен» тең дәрежеде ойнады (Алматыда өткен бір кездесуде 0:0 есебімен тең түсті), бірақ кейінірек бірдеңе дұрыс болмай, команда ұпайларын жоғалта бастады.

Кіші жас санатында «Астана» командасын атап өткім келеді, олар алматылықтармен табанды түрде күресті. Тағы бір қызықты команда – «Оңтүстік»: олар 14 матчта 14 жеңіске жетіп, футболдары айтарлықтай прогресс көрсетуде.

Ойыншылар туралы айтатын болсақ, маусымның символикалық құрамасы жасалды, және оның көптеген кандидаттарымен толықтай келісемін. Бірақ екі жігітті жеке атап өткім келеді, олар бұл құрамға кірмегенімен, менің ойымша, назар аударуға лайық: Арсений Блохин мен Алан Адахаев. Екеуі де өз командаларының ойындарында мені қатты әсерлендірді.

Әрине, талантты ойыншылар көп, және олардың әрқайсысының өз әлеуеті бар. Біреуді ерекше атап өткім келмейді, ешкімді ренжітпеу үшін. Бірақ ең бастысы, чемпионат барысында барлығының шеберлік деңгейі артып келеді, және біз оны өз көзімізбен көріп отырмыз.

– Лига жас ойыншылар мен жаттықтырушыларға қандай мүмкіндіктер береді?

– Жас ойыншылар туралы айтсақ, Лига оларға кәсіби футболға жақындай түсуге тамаша мүмкіндік береді — бұл олар өз өмірлерін арнайтын сала. Лига аясында жігіттер өздерін нағыз кәсіпқойлар сияқты сезіне алады: матчтар апталық циклмен өтеді, сапарлар ұшақпен жүзеге асырылады, командалар ең үздік қонақ үйлерге орналастырылады, ал толыққанды тамақтану қамтамасыз етіледі.

Мен өзім Алматыдан басқа қалаларға олармен бірге ұшамын және кейде бәрінің «ұсақ-түйекке дейін» қаншалықты жақсы ұйымдастырылғанына таңғаламын. Біздің кезімізде біз автобуспен, пойызбен жүріп, тамақтану сапасы да әлсіз болатын. Қазір футболшылар өз ойындарына ғана назар аудара алады. Сонымен қатар, Лигада бәсекелестік жоғары. Ешбір «жеңіл» матч жоқ — әрбір ойында командалар барын салады. Ал бәсекелестік шеберлікті қалыптастырады дейді ғой. Менің ойымша, дәл осындай жағдайда ғана жас футболшылар шынайы өсіп, дамуы мүмкін.

Ал жаттықтырушылар үшін Лига жаңа білім мен мүмкіндіктердің үлкен қазынасы. FF Manager сияқты цифрлық платформалардың дамуының арқасында жаттығу үдерісінің көптеген аспектілері жүйелендірілді. Жасөспірімдер командаларында жаттығуларды жоспарлау цифрландырылып, автоматтандырылды. Жаттықтырушылар жүздеген жаттығуларға, микроциклдерге және басқа әдістемелік материалдарға қол жеткізе алады. Бұл үлкен серпіліс береді.

Өз тәжірибемді еске алсам, біз жиындарға конспектілер, схемалар және бейнекассеталар арқалап баратынбыз. Қазіргі жаттықтырушылардың жұмысы қаншалықты жеңілдегенін және байығанын түсінемін. Бұрын ұсақ-түйек мәліметтерді жинауға тура келсе, қазір бәрі бір жүйеде қолжетімді — тек оқуға және жетілуге деген ынта болуы керек.

Арсен Инкарбеков басқаратын аналитикалық бөлімнің еңбегін ерекше атап өткім келеді. Онда Игорь Шпанера, Дмитрий Васильев сияқты жоғары деңгейлі мамандар, сондай-ақ Жоғары Лигада тәжірибесі бар бапкерлер – Дмитрий Огай, Евгений Яровенко, Александр Кузнецов жұмыс істейді. Олар жаттығу әдістемесін дамытуға зор үлес қосуда. Тұрақты түрде оқыту семинарлары мен конференциялар ұйымдастырылады, онда әртүрлі өңірлердің жаттықтырушылары тәжірибе алмасып, теориялық және практикалық білім алады. Кез келген сұрақ туындаған жағдайда, аналитикалық бөлімге жүгінуге болады, олар барлық ойындарды тұрақты түрде қадағалап, егжей-тегжейлі ақпарат ұсына алады.

Осылайша, Лига кәсіби футболшыларды қалыптастырып қана қоймай, жаттықтырушыларды қолдаудың мықты жүйесін құрып, олардың тұрақты білім алуына және өсуіне ықпал етеді.

– Сіздің ойыңызша, қазір Лига үшін қандай мақсаттар басымдыққа ие?

– Бұл шынымен оңай сұрақ емес, бірақ Лиганың басымдықтары жалпы алғанда айқын. Біріншіден, бүкіл чемпионатты өткізіп, ұйымдастырудың жоғары деңгейін сақтау қажет, өйткені Лига үнемі өсіп келеді. Келесі жылы бірден үш жас санаты ашылады деп жоспарлануда, және оларға әйелдер футболы да қосылуы мүмкін — қыздар өз кезектерін асыға күтіп жүргенін білеміз, сондықтан олардың да Лигаға қосылуын үміт етеміз.

Екіншіден, маңызды мақсаттардың бірі — жаттықтырушыларды біздің бағдарламамыз бойынша оқытуды жалғастыру. Әдістемені барынша (кем дегенде 90%-ға дейін) енгізіп, барлық мамандардың оны футболшылармен жұмыс барысында тиімді қолдануын қамтамасыз ету өте маңызды. Жаттықтырушылар теорияны ғана біліп қоймай, оны практикада қолдана отырып, жаңа буын ойыншыларды тәрбиелей алуы керек.

Жалпы, даму өте белсенді жүріп жатыр. Лига жоғары деңгейін сақтап қана қоймай, кеңейе отырып, футболшыларды, командаларды және жаттықтырушыларды көбірек қамтып, футболдың өсуіне ықпал етуді мақсат етеді.

– Келесі маусымнан қандай үміт күтесіз?

– Мен кезекті футбол мерекесін күтемін! Қазірдің өзінде, зейнетте отырып, «Қашан бәрі басталады екен?» деп асыға күтемін. Сол атмосфераға тезірек еніп, матчтарды тамашалағым келеді. Жарқын әрі әсерлі матчтарды көремін деп үміттенемін, онда командалар тең дәрежеде күресіп, әдемі голдар мен комбинацияларымен бізді қуантады.

Сондай-ақ, біздің Лиганың жетістіктері «Қайраттың» УЕФА-ның Жасөспірімдер Лигасына қатысуына оң әсер етеді деп сенемін. Олар лайықты деңгей көрсетіп, жақсы нәтижелерге қол жеткізеді деп үміттенемін — өйткені олар тек өз клубтарын ғана емес, бүкіл Қазақстанды танытады.

Жалпы, футбол — бұл спорттың нөмірі бірінші түрі, футболдың ұлылығы. Әр ойынды тамашалап, алаңдағы көрініс пен стадиондардағы атмосферадан ләззат алғым келеді.

– Сіз қыздар арасындағы Лига туралы айтып өттіңіз. Келесі маусымда қыздар арасында ел чемпионатын өткізудің бастамасына қалай қарайсыз?

– Мен қыздардың чемпионатқа қатысуын қатты қалаймын — олар бұл мүмкіндікті әбден лайық деп санаймын. Қыркүйектің соңында Лига Павлодарда әйелдер футболының фестивалін ұйымдастырғанын білемін. Сол жерде болған әріптестеріммен байланысып отырдым, және олардың пікірінше, іс-шараға деген қызығушылық өте жоғары болған: көптеген жанкүйерлер жиналып, ал қыздар өздері бұл оқиғадан ерекше шабыт алған.

Сол кезде-ақ көптеген клуб жетекшілері мен ата-аналар ұйымдастырушыларға қыздар арасында толыққанды чемпионат өткізу туралы өтініштерін білдірді. Сонымен қатар, фестиваль аясында әйелдер командаларымен жұмыс істеуге дайын болу және Лига белгілеген стандарттарды түсіну үшін жаттықтырушылар мен медиа-офицерлерге арналған оқыту семинары өтті.

Мен осындай чемпионаттың өткізілуі үлкен назар аударады деп сенемін. Жеке өзім бұл матчтарды тамашалауды асыға күтемін — маған әрқашан қыздардың футболда өзін қалай көрсететінін және олардың бойында қандай таланттар бар екенін көру қызық.

– Әрине, сіз көптеген футбол ардагерлерімен сөйлесіп тұрасыз. Олар QJ League жобасын қалай бағалайды? Не айтып береді?

– Мен көптеген футбол ардагерлерімен үнемі байланыстамын. Бізде арнайы ардагерлер чаты бар, ардагерлер турнирлері өтеді, және біз барлығымыз тығыз байланыстамыз, достық қарым-қатынасымызды сақтаймыз. Ең алдымен, Лиганың ардагерлерге деген құрметін ерекше атап өткім келеді. «Өткенсіз болашақ жоқ» дейді ғой, және Лига мұны өте жақсы түсінетінін көремін.

Бұл әсіресе маусымның соңында өткен марапаттау рәсімінде айқын көрінді. Бұл керемет мереке болды, барлық күткеннен асып түсті. Өткен жылы да рәсім жоғары деңгейде өтті, бірақ бұл жолы ұйымдастыру одан да кең ауқымда болды. Әсіресе қайырымдылық аукционы есте қалды, онда естелік заттар – мысалы, чемпиондық қолғаптар, фирмалық жейделер сатылды. Аукционнан түскен қаражат балалар үйіндегі балаларға көмек көрсетуге жұмсалды. Есімде, бір жейде 8 миллион теңгеге сатылды! Осы қаражатқа балаларға жиһаз және инвентарь сатып алынды. Сондай-ақ достық матч өтті — бұл өте әсерлі болды.

Сол QJ League Awards кешін еске алғанда, қазақстандық футболдың көптеген танымал ардагерлерінің жиналғанын атап өткім келеді. Сонымен қатар, Лига бірнеше марапатты аңыздардың құрметіне арнады. Олар өздері сол марапаттарды табыстады: Сейілда Байшақовтың, менің жақсы досымның, сондай-ақ Евгений Яровенконың, Евстафий Пехлеванидидің, Александр Убыкиннің, Эдуард Сонның және басқа да тұлғалардың құрметіне. Бәрі өте эмоционалды және жүрекке жылы тиетіндей өтті.

Ардагерлермен кездескенде, барлығы бірауыздан Лига президенті Рохус Шохты үлкен құрметпен атап өтеді. Олар бұл жобаны жастар үшін нағыз ертегі деп санайды және оны әрі қарай дамыту қажеттігін айтады. Көпшілігі қазақстандық футболдың болашағы дәл осы QJ League-де деп есептейді.

Жеке өзім жас ойыншылардың өсуі мен дамуын бақылау өте қызықты. Мен сенімдімін, көптеген клубтар тек Қазақстанда ғана емес, шетелде де біздің Лигада пайда болатын жаңа таланттарға мұқият назар аударады. Ал мұндай таланттар әлі де көп болатынына күмәнім жоқ.

Сергей Чекмезов