Тамара Ахметали: «Менталды дайындық – табысты және ұзақ футбол мансабының негізі»

Тамара Русланқызы бес жыл бойы «Қайрат» академиясында жұмыс істеді, ал қазір екінші маусым қатарынан Лигада еңбек етуде. Ол ойыншылардың психологиялық дайындығымен айналысады, оларға стресске төзімділік, сенімділік және концентрацияны дамытуға көмектеседі, тренингтер өткізеді, жеке консультациялар мен ойыншылар мен жаттықтырушыларға арналған топтық сессиялар ұйымдастырады.

Оның басты мақсаты – кәсіби футболдың қиындықтарына дайын, психологиялық тұрғыдан тұрақты және өзіне сенімді ойыншыларды қалыптастыру.

– Футбол командасында менталды дайындық жаттықтырушысының рөлі қандай? Ол ойыншылармен және жаттықтырушылар құрамымен қалай жұмыс істейді?

Менталды дайындық жаттықтырушысы футболшыларға өзіне сенімді болуға, қиын жағдайларда зейінді жоғалтпауға және қысыммен тиімді күресуге көмектеседі. Жұмыс екі форматта жүргізіледі. Біріншіден, топтық жаттығулар: командалық бірлікті нығайту, өзін-өзі бақылау және стресске төзімділік әдістерін үйрету. Екіншіден, жеке жұмыс: жеке тәжірибелермен жұмыс істеу, мотивация және мақсат қою мәселелерін талқылау.

Жаттықтырушылар құрамымен өзара әрекеттесу өте маңызды. Олар ойыншыларды күнделікті көреді, сондықтан олардың психологиялық күйіндегі өзгерістерді байқап, қажет болған жағдайда психологтың көмегіне жүгінуіне ықпал етеді.

– Мамандар ойыншыға жеке көзқарасты қалай қалыптастырады?

Ең жақсы стратегия – екі әдісті біріктіру. Біріншіден, ойыншының көмекке жүгіне алатынын білуі маңызды. Екіншіден, психолог футболшының мінез-құлқы мен эмоционалды жағдайын бақылап отырады.

Егер ойыншы байланысқа түспесе, сенім атмосферасын құру, қарым-қатынасты мәжбүрлемеу маңызды. Онымен тек футбол туралы ғана емес, жалпы өмір туралы да әңгімелесу қажет. Ойын форматтарын қолдануға болады, мысалы, белгілі футболшылардың өмірбаянын талқылау немесе жағдайлық тапсырмаларды пайдалану.

Жеке тәсіл – бақылау, ойыншының жеке ерекшеліктерін талдау және біртіндеп байланыс орнату арқылы қалыптасады.

– Алдағы маусымда А лигасындағы әрбір командада менталды дайындық жаттықтырушысы болады. Оларға қандай қолдау көрсетіледі?

Басты міндет – клуб психологтарының өзара әрекеттесуін жолға қою, ортақ әдістеме жасау. Негізгі жұмыс бағыттары:

– Жалпы жұмыс жоспары – футболшыларды маусым бойы қолдау жүйесін әзірлеу.
– Тәжірибе алмасу – тұрақты кездесулер өткізу, жағдайларды талқылау.
– Әдістемелік қолдау – әмбебап әдістерді әр команданың ерекшелігіне бейімдеуге көмек көрсету.

Маңыздысы – менталды дайындықты жай ғана енгізу емес, оны жаттығу процесінің толыққанды бөлігіне айналдыру.

– Жас ойыншыларда жиі кездесетін психологиялық қиындықтар қандай? Олар кәсіби футболшылардың қиындықтарынан қалай ерекшеленеді?

12-18 жас аралығындағы футболшылар көптеген қиындықтарға тап болады. Мысалы, қателік жасаудан қорқу: жаттықтырушыны, ата-аналарды, команданы ренжітіп алудан қорқу. Бұл – эмоциялық тербелістер, жеңіс пен жеңіліс өзін-өзі бағалауға әсер етеді. Бәсекелестік сезімі: әркімнің кәсіби футболға өте алмайтынын түсіну. Жасөспірімдер оқу мен спорттың арасындағы тепе-теңдікті табуға тырысады және оны үйлестіруде қиындықтарға тап болады.

– Жасөспірімдер футболынан кәсіби деңгейге өту ойыншылар үшін үлкен сынақ. Бұл өтуді жеңілдету үшін қандай жүйелі шаралар қолдануға болады?

Кәсіби футболға өту – үлкен стресс. Бұл кезеңде ойыншылар жаңа қиындықтарға тап болады: жанкүйерлердің, БАҚ-тың қысымы, жоғары күтілімдер. Сондықтан жас футболшыларды бұл қиындықтарға алдын ала дайындау өте маңызды.

Теріс салдардың алдын алу үшін:

– Дұрыс құндылықтарды қалыптастыру – тек нәтижеге емес, ойынға деген сүйіспеншілікті дамыту.
– Назар аударуды басқаруға үйрету – сыртқы қысымға емес, процестің өзіне көңіл бөлу.
– Сынға төзімділікті дамыту – сын-ескертпелерді қабылдап, оларды даму мүмкіндігі ретінде пайдалану.
– Өзін-өзі бағалаумен жұмыс – ойыншының жеке басын тек спорттық нәтижелерге байланыстырмау.

Бұл жүйелі түрде жүзеге асырылса, футболшылар кәсіби деңгейге сенімді және психологиялық тұрақты күйде өте алады. Мұны тұрақты психологиялық дайындық пен мамандардың қолдауы арқылы қамтамасыз етуге болады.

– Жас футболшыларға берер кеңестеріңіз қандай?

Процеске назар аударыңыз, тек нәтиже ғана маңызды емес – жеңістерден бөлек, прогресс те үлкен рөл атқарады. Қателіктерден қорықпаңыз – әрбір қателік жаңа тәжірибе береді. Эмоцияларыңызды бақылаңыз – өз реакцияңызды басқару тұрақты нәтижелерге қол жеткізуге көмектеседі.

Командамен жұмыс істеуді үйреніңіз – жетістік тек жеке шеберлікке ғана емес, серіктестермен өзара әрекеттесуге де байланысты. Менталдық денсаулығыңызды қорғаңыз – дұрыс демалыс, ұйқы және күн тәртібі жаттығулар сияқты маңызды.

Менталдық дайындық – табысты әрі ұзақ мансаптың негізі. Футболшы бұл аспектке неғұрлым ерте көңіл бөлсе, алаңда да, одан тыс жерде де өзіне сенімді болады.